Patiënt en cliënt wil meebeslissen over zijn zorg

Patiënten en cliënten willen meebeslissen over hun behandeling of zorg, maar in de praktijk is dat geen standaard werkwijze.

Mensen willen samen beslissen

In bijna de helft van de gevallen heeft de patiënt geen keuze en krijgt men slechts 1 optie voorgelegd door de zorgverlener. Dat blijkt uit onderzoek van Patiëntenfederatie Nederland in 2017 onder bijna achtduizend leden van het eigen zorgpanel. De deelnemers aan het onderzoek zeggen in overgrote meerderheid dat ze er behoefte aan hebben om samen met de dokter te bespreken wat er kan. Ze willen dit omdat het over hun eigen lijf gaat. Bovendien denken patiënten dat ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het gesprek in de spreekkamer. Het gaat iets beter dan drie jaar geleden, toen kreeg iets meer dan 60 procent geen keuze voorgelegd in de spreekkamer.

Maar vaak is het nog eenrichtingsverkeer tijdens het gesprek met de zorgverlener. Een op de zeven voelt zich te weinig betrokken bij de beslissing over de behandeling. En vier op de tien vinden dat er te weinig aandacht was voor de persoonlijke situatie van de patiënt.

Enkele cijfers op basis van een onderzoek onder 7884 mensen:

94% heeft behoefte aan samen beslissen (67% altijd, 27% soms).
87% verwacht een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan ‘samen beslissen’.
48% kreeg niet meerdere mogelijkheden voorgelegd door de zorgverlener.
37% sprak niet of beperkt over zorg die het beste past bij de situatie of voorkeur.
29% was niet voorbereid op het keuzemoment.
15% was zich niet bewust van de mogelijkheid om mee te beslissen.
14% voelde zich te weinig betrokken bij de uiteindelijke beslissing over hun behandeling.

Informatiebehoefte is groot

Ook uit dit onderzoek blijkt dat de informatiebehoefte groot is. Mensen willen veel meer informatie. Over de behandeling zelf, over de voor- en nadelen daarvan. En over de risico’s. Dus gaat zeventig procent zelf maar op onderzoek uit om aan de informatie te komen.

Dit beeld komt ook naar voren in een panelonderzoek in mei 2017 van de Consumentenbond onder ruim 7000 consumenten. Daaruit blijkt dat:

46% van de patiënten kreeg GEEN informatie over alternatieve mogelijkheden.
10% van de patiënten vond dat er ONVOLDOENDE ruimte was voor het stellen van vragen.
25% van de patiënten vond de arts tijdens de ziekenhuisopname te WEINIG informatie over de gezondheidssituatie gaf.

Verbeterprogramma

De Patiëntenfederatie vindt dat zorgverleners samen beslissen vaker onder de aandacht moeten brengen: “Het moet gewoon onderdeel zijn van het consult. Daar kan de patiënt ook zelf iets aan doen, maar de zorgverlener moet er wel voor open staan.”

Om samen beslissen in de spreekkamer te stimuleren, heeft de Patiëntenfederatie in 2016 samen met de Federatie Medisch Specialisten de campagne ‘Betere zorg begint met een goed gesprek’ opgezet. Een initiatief dat inmiddels door diverse patiëntenorganisaties, wetenschappelijke verenigingen en ziekenhuizen wordt omarmd.

Daarnaast voert het Zorginstituut de komende jaren het programma ‘Uitkomstinformatie voor Samen Beslissen’ uit, in opdracht van VWS. Hierbij wordt samengewerkt met veel partijen in de zorg en aangesloten bij initiatieven die er al zijn om samen te beslissen. Doel? Over 5 jaar moet samen beslissen gangbaar zijn voor de aandoeningen die de helft van de landelijke ‘ziektelast’ bepalen.

In de wijkverpleging gaat het al beter. Dat concludeert onderzoeksbureau Nivel in 2017 op basis van onderzoek onder 2500 betrokkenen. Ruim 80 procent van de mensen kon bij het indicatiegesprek meebeslissen over het type en het tijdstip van de benodigde zorg. Over de persoon van de zorgverlener kon minder dan een kwart (24 procent) meebeslissen. Cliënten vinden de geboden zorg over het algemeen toereikend. Cliënten, mantelzorgers en zorgprofessionals zijn overwegend positief over de wijkverpleging en geven het en dikke 8.

Samen beslissen als KSF en KPI

Het Ziekenhuis Gelderse Vallei kent het belang van ‘samen beslissen’. Ze kwamen er zelf achter bij het analyseren van de klantreis (patient journey). Daarom vormt ‘samen beslissen’ sinds enige tijd een ‘kritieke succesfactor (KSF)’ en ‘Key-Prestatie-Indicator (KPI)’ om de kwaliteit van de geleverde zorg te meten. Naast negen andere indicatoren zoals klantwaardering, snelle start behandeling, gebruik van e-zorg, laag percentage problemen en nazorg en goed contact tussen huisarts en ziekenhuis. Bij iedere patient moeten (1) de mogelijke behandelingen worden voorgelegd en (2) met de patient samen een actieve keuze gemaakt worden voor een bepaalde behandeling.

Kortom, de patiënt wil gehoord worden en meer te vertellen hebben als het om zijn eigen zorg gaat. Logisch toch?

Auteur: Sjors van Leeuwen