COPDInBeeld praktijkcase digital health

COPDInBeeld is een mooie praktijkcase als het om ‘digital health’ gaat. Betere zorg, klantgerichte dienstverlening en besparing op zorgkosten. Wat wil je nog meer? Lees hoe COPDInBeeld dat voor elkaar krijgt.

COPDInBeeld

In het brancherapport ‘Ziekenhuiscijfers in cijfers 2017’ van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) staan enkele mooie cases over de toegevoegde waarde voor de patient van ‘digital health’. Zoals dat van COPDInBeeld. Deze praktijkcase licht ik er graag uit. Het laat zien wat de voordelen zijn voor de patient als digitale zorg slim wordt ingezet. Onderstaande tekst komt vrijwel letterlijk uit het NVZ-rapport.

Doelgroep

In Nederland hebben ongeveer 600 duizend mensen COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease). Voornamelijk mensen van 45 jaar en ouder. COPD is een chronische vernauwing van de luchtwegen en/of aantasting van het elastisch longweefsel. Mensen met COPD hebben onder andere last van chronisch hoesten, opgeven van slijm en kortademigheid.

COPD staat op de zesde plek van ziektes die de hoogste sterfte in Nederland veroorzaken. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voorspelt dat COPD in 2030 de derde doodsoorzaak wereldwijd is.

De behandeling van patiënten met COPD is primair gericht op het voorkomen en verminderen van longaanvallen (exacerbaties). Longaanvallen leiden vaak tot (her)opname in het ziekenhuis en zorgen voor verslechtering van de longfunctie. Bijna 20% van de totale jaarlijkse kosten voor de behandeling van COPD-patiënten komt door ziekenhuisopnames.

Werkwijze

Het Slingeland Ziekenhuis is het project COPDInBeeld gestart om de kwaliteit van leven voor mensen met COPD te verbeteren. Onder andere door het stimuleren van het zelfmanagement van patiënten. Longaanvallen verslechteren de kwaliteit van leven en zorgen voor achteruitgang. Als patiënten eerder de signalen herkennen, kunnen longaanvallen en heropnames voorkomen worden.

Via COPDInBeeld worden chronische longpatiënten in OostNederland op afstand gemonitord door het ziekenhuis en de thuiszorgorganisatie Sensire. Dit wordt mogelijk gemaakt door middel van e-health apps van zorginnovatiebedrijf FocusCura.

In totaal zijn er bijna 1.100 COPD-patiënten onder behandeling in het Slingeland Ziekenhuis, waarvan ongeveer 350 patiënten in aanmerking komen voor deelname aan COPDInBeeld. Het gaat om patiënten met risico op longaanvallen, die kunnen werken met een tablet en Nederlands spreken.

De werkwijze in het kort:

Thuis vullen de COPD-patiënten twee keer per week een vragenlijst in met behulp van een app (cVitals). De vragenlijst is gericht op het meten van de ervaren gezondheidstoestand. Het gaat om tien vragen, zoals: hoe benauwd bent u, moet u veel hoesten en beïnvloedt het uw dagelijks leven?
Verpleegkundigen in het medisch servicecentrum van Sensire controleren de waarden op afstand. Bij afwijkende waarden nemen zij via beeldbellen contact op met de patiënt (via de app cContact). Bij een verhoogd risico of als de patiënt vragen heeft, neemt een longverpleegkundige van Sensire contact op met de patiënt. Zo wordt direct ondersteuning geleverd om verslechtering van de situatie van de patiënt tegen te gaan.
Patiënten hoeven niet meer te wachten tot het spreekuur in het ziekenhuis voordat ze geholpen worden. Ook gaan patiënten niet meer onnodig naar de polikliniek, als er op dat moment geen longaanvalklachten zijn.
Vertrouwt de longverpleegkundige van Sensire het niet, dan vraagt zij de verpleegkundig specialist van het Slingeland Ziekenhuis om contact op te nemen met de patiënt. Indien nodig kan de patiënt alsnog langskomen op het spreekuur. Door gelijk in te grijpen daalt het aantal bezoeken van patiënten aan de spoedeisende hulp en het aantal ziekenhuisopnames.

Op dit moment doen er 80 patiënten mee in het traject. Gemiddeld hebben tien patiënten per dag beeldcontact met de longverpleegkundige en drie à vier met de verpleegkundig specialist van het Slingeland Ziekenhuis. Een patiënt blijft minimaal een half jaar in het traject. Als na een halfaar monitoring de patiënt stabiel is, is COPDInBeeld niet meer nodig. Eén keer per jaar komen de patiënten terug voor een check-up in het ziekenhuis.

Afspraken over financiering

Sinds 2017 wordt de behandeling vergoed door zorgverzekeraar Menzis. Het Slingeland Ziekenhuis en Sensire krijgen samen één budget voor de COPD-zorg, dat niet is gekoppeld aan een specifieke behandeling of zorgactiviteit. Er zijn alleen afspraken gemaakt over de resultaten voor COPD-patiënten en de besparingen worden gedeeld. De onderhandelingen met bijna alle andere zorgverzekeraars zijn in juli 2017 afgerond.

In het Slingeland Ziekenhuis zijn afspraken gemaakt met de maatschap van de longartsen en het MSB. Door COPDInBeeld komen er minder patiënten in het ziekenhuis terecht. Er zijn afspraken gemaakt over hoe om te gaan met omzetdaling, maar ook hoe eventuele winst wordt gedeeld.

Voordelen

Er zijn meerdere voordelen voor de patiënt en het ziekenhuis:

Patiënten hoeven minder vaak voor controle naar het ziekenhuis. Voorheen gingen patiënten naar de polikliniek als ze bang waren om een longaanval te krijgen. De polikliniekbezoeken zijn vervangen door monitoring op afstand en 24/7 ondersteuning door het medisch servicecentrum.
Patiënten worden minder vaak (her)opgenomen in het ziekenhuis. Door de tweewekelijkse controles worden veranderingen snel geconstateerd. Het aantal bezoeken van COPD-patiënten aan de spoedeisende hulp en het aantal ziekenhuisopnames zijn met ruim een kwart gedaald .
Doordat patiënten minder naar het ziekenhuis gaan, daalt het risico om infecties op te lopen in het ziekenhuis. Ze hoeven bijvoorbeeld niet meer in dezelfde ruimtes te wachten als patiënten met longontsteking.
Eventueel kunnen de jaarlijkse controles bij stabiele patiënten door de huisarts gedaan worden. Patiënten met matige tot zware ziektelast moeten ten minste 2 maal per jaar op controlebezoek. Daarnaast ontvangen de patiënten extra controles na behandeling van een longaanval.
Patiënten voelen zich door het monitoren op afstand zelfstandiger, zelfverzekerder en veiliger. Als patiënten vragen hebben of ongerust zijn, kunnen ze 24/7 terecht bij het medisch servicecentrum.
Patiënten leren bewust om te gaan met hun ziektebeeld en sneller te reageren op signalen als het niet goed gaat.

Implementatieplan

Om COPDInBeeld ook in andere ziekenhuizen te implementeren, geven we enkele concrete handvatten. We werken hiervoor de volgende drie onderwerpen uit:

Visie.
Lessen voor implementatie.
Beknopte businesscase.

Visie

COPDInBeeld wordt georganiseerd vanuit het dagelijks leven van de patiënt. Het verbindt alle soorten zorg (cure, care en welzijn). Dit is mogelijk door het toepassen van technologische ontwikkelingen, zoals e-health en een gedeeld elektronisch persoonlijk gezondheidsdossier.

Hiermee stimuleert COPDInBeeld de triple aim doelstellingen want COPDinBeeld:

Verbetert de ervaren kwaliteit van zorg: Patiënten geven aan dat ze COPDInBeeld als erg prettig ervaren. Ze voelen zich door het monitoren op afstand zelfstandiger, zelfverzekerder en veiliger. Als patiënten vragen hebben of ongerust zijn, kunnen ze altijd contact opnemen met het medisch servicecentrum.
Verbetert de gezondheid van de populatie: COPDInBeeld versterkt het zelfmanagement van COPDpatiënten. Het is belangrijk dat COPD-patiënten zelf signalen van een dreigende longaanval leren herkennen en hier snel op reageren.
Verlaagt de kosten per hoofd van de bevolking: COPDInBeeld leidt tot een afname van het aantal klinische opnames en bezoeken aan de spoedeisende hulp. Dit weegt op tegen de investeringen van COPDInBeeld.

Lessen voor implementatie

Om COPDInBeeld ook in andere ziekenhuizen te implementeren, moet met enkele zaken rekening worden gehouden zoals:

Welke afspraken moet je maken?
Wat moet je organiseren?
Wat verandert er voor de zorgverleners?
Wat verandert er voor de patiënten?
Wat zijn aandachtspunten?

Welke afspraken moet je maken?

Samenwerkingsafspraken met (regionale) ketenpartners

Het Slingeland Ziekenhuis heeft voor COPDInBeeld samenwerkingsafspraken gemaakt met thuiszorgorganisatie Sensire en zorginnovatiebedrijf FocusCura. Er zijn onder andere afspraken gemaakt over taakherschikking, een gedeeld patiëntendossier en shared savings. Het ziekenhuis blijft verantwoordelijk voor de patiënten, het gaat immers om ziekenhuisverplaatste zorg.
Afspraken over financiering met zorgverzekeraars: Sinds 2017 bestaan afspraken over vergoeding van de behandeling door zorgverzekeraar Menzis. Er zijn vergelijkbare afspraken gemaakt met de andere zorgverzekeraars. Met de zorgverzekeraars zijn meerjarenafspraken gemaakt over het reduceren van de groei van de zorgvraag . Het Slingeland Ziekenhuis en Sensire krijgen samen één budget voor een patiënt in COPDInBeeld, dat niet is gekoppeld aan een specifieke behandeling of zorgactiviteit.
Afspraken met het Medisch Specialistisch Bedrijf: door COPDInBeeld daalt het aantal opnames en polikliniekbezoeken van COPD-patiënten. Er zijn in het Slingeland Ziekenhuis afspraken gemaakt met de maatschap van de longartsen en het Medisch Specialistisch Bedrijf over hoe om te gaan met daling van omzet, maar ook over het meedelen in de baten van COPDInBeeld.
De onderhandelingen met de andere zorgverzekeraars zijn in juli 2017 afgerond. Er zijn afspraken voor 3 jaar gemaakt over het reduceren van het volume, de schadelast en de benodigde investeringen. Alleen de beoogde effecten worden gemeten. De beoogde effecten zijn bijvoorbeeld: het verhogen van de gezondheidswinst (o.a. gemeten door aantal longaanvallen), verbeteren van doelmatigheid en afname van zorgconsumptie (o.a. gemeten door gemiddelde zorgkosten per COPD-patiënten over de hele keten) en het verbeteren van de tevredenheid van de patiënten.

Wat moet je organiseren?

Medisch servicecentrum met 24/7 bereikbaarheid:

Het medisch servicecentrum is het eerste contactpunt voor de COPD-patiënten. Het centrum is 24/7 bereikbaar voor (spoed)vragen. De (long)verpleegkundigen van de thuiszorg controleren hier op afstand de antwoorden van de COPD-patiënten en hebben contact met de patiënt bij vragen of afwijkende waarden.
Gedeeld patiëntendossier: De verschillende soorten zorg (cure, care en welzijn) worden georganiseerd vanuit het dagelijks leven van de patiënt. Dit is mogelijk doordat de zorgaanbieders relevante informatie delen in een persoonlijk gezondheidsdossier van de patiënt. Alleen de patiënt en zorgverleners die betrokken zijn bij de behandeling kunnen de gegevens inzien. Patiënten zijn van te voren duidelijk geïnformeerd over welke zorgverleners toegang hebben tot de informatie.
Virtueel contact met patiënt: patiënten vullen twee keer per week een vragenlijst in via een app (cVitals) en hebben indien nodig contact met de zorgverleners via de app cContact. Hiervoor hebben de patiënten tablets met internet nodig. Alleen patiënten die met een tablet om kunnen gaan en Nederlands spreken kunnen deelnemen aan COPDInBeeld.

Wat verandert er voor de zorgverleners?

Longartsen en specialistische verpleegkundigen van het ziekenhuis moeten vertrouwen op overige zorgverleners en patiënten:

Een initiatief als COPDInBeeld vraagt om een nieuwe manier van werken, voor patiënten en zorgverleners. Longartsen en specialistische verpleegkundigen van het ziekenhuis zien hun patiënten niet meer regelmatig voor controle in het ziekenhuis. Zij moeten erop vertrouwen dat de patiënten goed gemonitord worden door de (long)verpleegkundigen van het medisch servicecentrum van de thuiszorgorganisatie.
Alleen als het echt nodig is, komen de patiënten langs op spreekuur in het ziekenhuis.

Wat verandert er voor de patiënten?

Patiënten moeten meer eigen regie nemen:

Patiënten moeten bereid zijn om mee te gaan in de nieuwe manier van zorgverlening. Patiënten krijgen meer eigen regie en komen niet meer regelmatig op controle bij de longarts.
Als patiënten ongerust zijn of vragen hebben, bellen ze met de verpleegkundigen van het medisch servicecentrum.
Patiënten hoeven niet meer te wachten tot het spreekuur in het ziekenhuis voordat ze geholpen worden. Ook gaan patiënten niet meer onnodig naar de polikliniek, als er op dat moment geen longaanvalklachten zijn.

Wat zijn aandachtspunten?

Een paar belangrijke aandachtspunten zijn:

Er moet tijd ingeroosterd worden voor de verpleegkundig specialist van het ziekenhuis voor het beeldbellen. De verpleegkundig specialist is niet volledig inzetbaar voor de afdeling.
Richt je op nieuwe patiënten bij COPDInBeeld. Het is lastiger voor patiënten die reeds onder behandeling zijn om te veranderen van behandelwijze dan voor nieuwe patiënten. Geef de nieuwe patiënten wel de keus tussen de ‘oude’ en ‘nieuwe’ werkwijze. Hierdoor vang je ook de nietgemotiveerde patiënten af, die vaak tussendoor stoppen.

Beknopte businesscase

Met een beknopte businesscase wordt een inschatting gemaakt voor de baten voor heel Nederland, als COPDInBeeld overal wordt ingevoerd. De baten zitten in:

Per patiënt kan COPDInBeeld leiden tot een besparing van bijna 60 euro.
Als COPDInBeeld in alle ziekenhuizen in Nederland wordt ingevoerd, kan dit leiden tot een besparing van ruim 6,6 miljoen euro per jaar. Deze besparing kan oplopen als er meer patiënten mee doen met COPDInBeeld.
Daarnaast kan het medisch servicecentrum ook voor andere patiëntengroepen gebruikt worden, zoals voor patiënten met hartfalen. Als het aantal patiënten groeit, zal de efficiëntie van het servicecentrum vermoedelijk toenemen en de kosten per patiënt dalen.
Tevens zijn er nog meerdere voordelen voor de patiënt die zich moeilijk in geld laten uitdrukken, zoals minder reistijd naar het ziekenhuis.

Auteur: NVZ (met dank overgenomen)

Bron: Ziekenhuiszorg in cijfers is het jaarlijkse brancherapport van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Dit brancherapport 2017 beschrijft de stand van zaken van de ziekenhuiszorg van het afgelopen jaar in Nederland aan de hand van 5 thema’s.

Goed voorbeeld doet volgen?

Een mooie praktijkcase dat laat zien dat (1) met digital health veel winst valt behalen en (2) dat het incasseren van die winst nog niet zo gemakkelijk is als vaak gedacht wordt. De hele zorgketen moet op de schop en patienten en zorgverleners moeten wennen aan de nieuwe rolverdeling. Ken jij nog andere praktijkcases, laat het weten!

Rol van de zorgmarketeer?

Rest de one million dollar-vraag: wat wordt bij digital health-initiatieven de rol van de zorgmarketeer? Wie het weet mag het zeggen. Vertegenwoordiger van de klant lijkt me een nuttige rol. Een rol die in zorgland ook wel versterking kan gebruiken.

Auteur: Sjors van Leeuwen